Het ontlasten en het indirect energetiseren van de beenaders

De dynamiek van het bloed

Algemeen gezien schenken alle omkeerhoudingen van de yoga, in het bijzonder de schouderstand en de hoofdstand, een fysiologische ontlasting van de beenaders.¹⁾ De benaming ‘venen’ ontspringt uit dezelfde woordstam als de planeet Venus. In de geschiedenis van de mensheid nam men intuïtief de samenhang waar van de planeten met de veneuze bloedvaten. Het zogenaamde manipura chakra, dat ter hoogte van de nieren ligt, kan bij de planeet Venus ingedeeld worden. De activering van dit energiecentrum of chakra brengt in het algemeen een verlevendiging in de bloedverdeling teweeg. Toch is het probleem van de stuwing in de veneuze terugstroom in zijn eigenlijke oorzaak niet door omkeerhoudingen te verhelpen. Het bloed is volgens zijn aard niet alleen onderhevig aan de zwaartekrachten van de aarde, het wordt in zijn mogelijke dynamiek ook bepaald door de levenskrachten of anders uitgedrukt door zijn levendigheid en ethersubstantie. Etherkrachten werken in tegenstelling tot de zwaartekracht leviterend, terwijl algemeen al het stoffelijke aan de zuiver aardse wetmatigheid onderworpen is en daarom onderhevig is aan de zwaartetendens. Zoals water verder flauw en lauw kan worden, zich langzaam aan de levenswereld door een gebrekkige bereidheid om te stromen onttrekt, zo kan ook het bloed zich losmaken uit de levendige etherstromen, die leviterend zijn, en aan een toenemende belastende zwaarte onderhevig zijn.

De gebrekkige veneuze terugstroom naar het hart is meestal helemaal niet te wijten aan het al dan niet voldoende presteren van het hart, maar aan de gehele stofwisselingskracht en de levendigheid van het bloed zelf. Het hart kan het bloed nadat het door de capillairen is gegaan louter en alleen door de systolische werkingen nooit bereiken. Er moeten dus andere krachten, die vooreerst helemaal niet zichtbaar zijn, de veneuze terugstroom ondersteunen en het bloed van onder naar boven in beweging houden.

De conditionering van het bindweefsel, verbonden met de zogenaamde aderkleppen, kan door zijn elasticiteit en strakheid deze terugstroom aanzienlijk bevorderen. Toch blijft de vraag raadselachtig, hoe dit veneuze bloed, dat niet onderhevig is aan een directe pompkracht, daadwerkelijk naar boven tot bij het hart geraakt. De zuurstofverzorging is weliswaar de bekendste efficiëntiefactor voor het bloed en deze staat met de ademhaling in een directe verbinding. Het veneuze bloed is echter na de doorgang door de capillairen geladen met koolzuur en enkel nog minder levensvreugdig. Wanneer het bloed echter van in het begin zeer levendig met zuurstof verzorgd wordt en een hoge verzadigingsgraad van bijvoorbeeld 99 of 100% vertoont, dan mag men veronderstellen dat het bloed en vervolgens ook het veneuze bloed een betere beweeglijkheid en tendens in de levenskrachten vertonen.

Oefeningen en gevoelens hebben een uitwerking op de bloedstroom

Er bestaan een reeks van oefeningen in de yoga, die – niet direct, maar op een indirecte manier – op de bloedverdeling, de harmonisering van de bloeddruk en de levendigheid van het stromen een rechtstreekse invloed uitoefenen. De structuur van deze oefeningen wordt bepaald door de harmonische en opbouwende spanningsverdeling, die – deskundig en bedreven aangewend – een verheffend en dynamiserend effect op de gehele houding van de mens uitoefent. De psychische alsook de fysieke conditionering door toegepaste oefeningen kan in de yoga zeer gemakkelijk begrepen worden, ze is als heilzame ervaring bekend en wordt normaal gezien naar waarde geschat. Gevoelens en ervaringen werken zoals algemeen bekend is, op de gezondheid van de mens en ze werken in relatief duidelijk te volgen observaties op de circulatiefuncties. Welke gevoelens, gewaarwordingen, psychische ervaringen en zelfs welke aard van spiritueel logisch te begrijpen belevenisvormen zijn voor de activering van de veneuze terugstromende beweging van het bloed, voor al van de benen terug naar het hart, belangrijk? Wat moet de individuele mens aan ervaring en bewustheid verwerven, opdat hij de oorzaak van de zwaartetendensen van de verzakkende vloeistofstroom tegenwerkt?

Wie zich voor enkele minuten in de schouderstand of in de hoofdstand begeeft, kan de vermoeide benen zeker en vast tegengaan. De risicofactoren, die tot veneuze insufficiëntie leiden en algemeen het grote ziektebeeld van varices²⁾Spataders veroorzaken, bestaan echter op de eerste plaats in te lang naéén recht staan of te veel zittende activiteiten. Indien de betreffende de omkeerhoudingen leert en dagelijks uitvoert, werkt hij op een mechanische gunstige manier door de positieverandering van de benen en het hartgebied – beeldend zijn de benen boven en het hart bevindt zich in de omkeerhouding onderaan – en vermindert hij op deze manier stuwingen, die mettertijd de gehele beenomvang onaangenaam en belastend vergroten. De solide omkeerhoudingen werken echter, zoals al aangeduid werd, enkel op een mechanische manier door de positieverandering en kunnen de werkelijke oorzaken nog niet verhelpen.

De oorzaak van stuwingen

De vraag naar de oorzaak van stuwingen in het veneuze systeem van de benen kan men heel eenvoudig aan de hand van de verschillende risicofactoren beantwoorden: Naast het lange zitten en staan hebben we de verschillende vormen van overgewicht die meestal gepaard gaan met slechte voedingsgewoonten en niet fysiologische vereisten van het dagdagelijks gekweld zijn van de zenuwen, alsook bloeddrukonregelmatigheden en een flegmatisch reageren van de bloeddruk en ten slotte een bepaalde uitscheidingszwakte en natriumretentie in het gebied van de nieren.³⁾Natriumretentie betekent een achterhouden van natrium in het bloed. Normaal gezien wordt natrium via de nieren uitgescheiden. Wanneer de nieren minder natrium uitscheiden, d.w.z. natrium (en hiermee water) in het bloed achtergehouden wordt, bestaat het gevaar van oedeem en hoge bloeddruk. Afgezien van deze bekende risico’s wordt de veneuze insufficiëntie dikwijls als erfelijkheidsziekte beschouwd en wordt door een bindweefselzwakte verklaard. De werkelijke oorzaak voor de varices ligt echter niet noodzakelijk in een overwegen van de negatieve factoren, die het lichaam in een soort van zwaarte of belastende stuwing brengen, maar veel meer in het ontbreken van wezenlijke, dynamiserende en opbouwende activiteiten. Hier stelt zich logischerwijze de vraag: welke activiteit en welke versterkende vorm van beleven kan precies die dynamiek opwekken, die de beenaders ontlast en de bloedstroom levendig tegen de zwaartekracht in bevordert?

De rol van de ademhaling voor de bloedkwaliteit

De adem kan in zijn belevenisvorm door iedere beoefenaar binnenin de yogapraktijk als een kosmische dimensie beleefd worden of ze kan in tegenstelling hiertoe een tendens tot verenging, tot mechanische routine en uiteindelijk tot een sterke binding aan het lichaam verkrijgen. De samenhang van de ademprocessen tot het bloed is door de ontmoeting van de zuurstof met de rode bloedcellen in de longalveolen bekend. In de algemene yoga en zelfs ook in de geneeskunde is de samenhang van de levendigheid van het bloed met de fysiologie van de nierprocessen nog weinig waar te nemen. Deze belangrijke basissamenhang zou echter juist door het beoefenen van yoga weer opnieuw tot een gefundeerde therapeutische arbeid kunnen leiden.

In de nierorganen, verbonden met de hormoon-actieve bijnieren, wordt vooreerst eens de gezonde verhouding tussen natrium en kalium gegrond, daar wordt het corticosteroïd aldosteron⁴⁾Dit hormoon wordt in de bijnieren geproduceerd. Het regelt de natrium- en kaliumhuishouding in het bloed. ontwikkeld en daar vindt door renine en de angiotensine de belangrijkste bloeddrukregeling plaats.⁵⁾Renine is een enzym en angiotensine is een hormoon. In het algemeen gebeurt het filteringsproces van het bloed van uitscheidingsproducten die via de urine het lichaam moeten verlaten tot de voor opname bedoelde eiwitten, die het lichaam voor de opbouw nodig heeft. In de glomeruli, de sensibele nierlichaampjes, is het bloed voortdurend en in grote hoeveelheden in beweging en daarin wordt precies tussen opname en uitscheiding gedifferentieerd. Naargelang de aard en wijze, kwaliteit, volheid en levendige beweging, die de adem aanneemt, kunnen deze nierregio’s zich gunstig ontspannen, dynamiseren of aanspannen, tot zelfs in het weefsel verharden en in de functie aanzienlijk verzwakken. De ontwikkelde ademkwaliteit kan de gehele conditie van de nieren daadwerkelijk buitengewoon positief beïnvloeden.

De kosmische natuur van het ademen zou weer ontdekt moeten worden

Voor de oefeningen en een levendige therapeutische ondersteunende maatregel bij varices, zou de beoefenaar een zo vrij en wijd mogelijke adembeweging moeten ontwikkelen en daarenboven een solide en natuurlijke spankracht in de wervelkolom moeten opbouwen. Het begrip kosmische adem of het beleven, dat de luchtbewegingen, die door de longen in en uit stromen, kosmisch van natuur zijn, verliest de moderne burger steeds meer. Het gebrek aan deze ruim opgevatte vorm van beleven kan helemaal geen andere waarneming voortbrengen als een zich aards vasthechten en binden aan de materie. Het veel staan en zitten, dikwijls omhuld door een onzichtbare en een toch niet onwerkzame elektrosmog, zijn weliswaar enkel en alleen een gevolg van een moderne levensstijl. Het verlies van gewaarwording, dat het menselijke bestaan in werkelijkheid niet enkel een aards maar veelmeer zelfs een kosmisch bestaan is, betreft bijna alle beroepen en bestaansniveau’s van het menselijke leven. De ademhaling pendelt in zijn vorm van beleven tussen vasthechten aan de wereld en een open wijdte tot de kosmos. Een doel van een therapeutisch ingrijpen door yoga-oefeningen bestaat er juist in, dit vrije, wijde beleven, dat heel typisch eigen is aan de kosmos, terug opnieuw te verlevendigen en te ontdekken.

De zijwaartse weegschaal

Een belangrijke oefening voor de therapie van varices is naast de omkeerhoudingen de zijwaartse weegschaal (parivritti tuladandasana). Ze wordt gekenmerkt door een open beweging in de flankendraaiing en een soepel uitglijden van het bovenlichaam in de horizontale lijn.

De werking van deze bewegingsvorm gebeurt vooreerst eens door het optillen van de borstkas boven de buikruimte heen. Er ontstaat een bevrijdende ruimte tussen de ribben, die naar beneden op de bekkenkam drukken en de buik. Heel in het bijzonder kunnen de nieren, die retroperitoneaal liggen en meestal aan de rugzijde beleefd worden, zich daardoor verheugen in een vorm van vrijer doorademen, waarbij het begrip doorademen figuratief en qua beleven bedoeld is. Zolang het bovenlichaam en het gehele rompgebied op de buikruimte drukt, blijft het gebied van de nieren eveneens precies ingesnoerd en weinig levendig. Dikwijls zijn spanningen in de richting van de schouderregio voorhanden, de dynamiek in het midden ontbreekt. In de omringende spiergebieden van het middenrif ontstaan eveneens insnoeringen en spanningen. Dat is een omstandigheid waardoor alle fysiologische actieve stofwisselingsprocessen niet tot een toereikende en bevrijdende levendigheid kunnen komen.

Op het oefenen betrokken zou men zich bewust moeten worden van de vrije en lichte adem, die van buiten komt en in een natuurlijk doorstromen het lichaam doordringt. De adem is als een levendige kosmische volheid en verheft het lichaam door zijn beweeglijkheid en luchtige component voor een bepaalde graad uit de aardse zwaarte. Voor een tweede stap kan de beoefenaar ongeveer de hoogte van de tiende borstwervel lokaliseren en zich vanuit deze regio oprichten en verheffen. De schouders, de nek en het hoofd zouden in principe bij alle oefeningen ontspannen moeten blijven. Het dynamische centrum, van waaruit de spankracht ontwikkeld wordt, ligt daadwerkelijk in het midden van de wervelkolom en ter hoogte van de nieren. Deze nieren mogen niet te diep gelokaliseerd worden. Ze liggen ongeveer ter hoogte van het onderste gedeelte van de borstwervelkolom, dicht bij het middenrif.

Voor de zijwaartse weegschaal ontspant de beoefenaar zich in het bovenlichaam, zet solide de voet in een zijwaartse goed overwogen lijn, glijdt in de horizontale lijn, terwijl het rompgebied gedraaid is en brengt ten slotte, nadat het been al de geschikte hoogte bereikt heeft, de arm in de verderzetting van de naar buiten glijdende lijn. De beoefenaar draait zich en glijdt vanuit het midden van het niergebied in de lengte. In de eindhouding wordt hij voor ongeveer 15 seconden rustig, behoudt solide de centrering in het midden en laat de adem als kosmisch vrij stromen. In de afsluitende fase brengt hij het lichaam terug, behoudt nog eens het evenwicht en wisselt dan van zijde. De oefening kan best driemaal na elkaar beoefend worden.

Gemakkelijkere vooroefeningen wat de aanzet betreft dragen eveneens reeds bij tot een bevrijdende werking

Het beleven van de oefening wordt gevormd uit de schijnbare polariteit van openheid en centrering. Zeer sensibele energetische stromen glijden rondom de rompzone en de beoefenaar bemerkt rust en een ver uitgespannen-zijn in de ruimte. Een fijne vreugde met momenten van stilte schenken het gevoel van het harmoniseren. De fysiologische processen in de nierregio, tussen uitscheiding en opname, in het evenwicht van de mineralen en in het stimuleren en tegelijk kalmeren van de bloeddruk en de bloedcirculatie, nemen een gunstig verloop.

Principieel beschrijft deze oefening voorbeeldig dit dynamiseren, die de ontwikkeling van een kosmisch en vrij adem- en levensgevoel motiveert en de zo zware gevoelens, die bij varices tot uitdrukking komen, tegengaat. Diegene die aan varices lijdt heeft niets meer nodig dan een vrije en volle adem, die tot een verheffende, opbouwende en energievolle leviterende impuls leidt. Wanneer de etherkrachten zinvol in het lichaamsgebeuren ingrijpen, richt de borstkas zich licht tegen de zwaarte boven de buikruimte heen op en werkt op die manier ontlastend tot in de benen. De vrije en toch door het lichaam gecentreerd gehouden adem schenkt het bloed nieuwe levenskrachten: men kan zeggen, dat de adem in deze conditie via de nierregio het bloed etheriseert, het geschikt maakt, tegen de zwaartetendens van het zoutige natrium weer naar het hart omhoog te stijgen. Wanneer een levendige ruimte met het gevoel van wijdte door de beoefenaar ontwikkeld wordt, kunnen veneuze insufficiënties zelfs, wanneer de aderkleppen reeds verzwakt zijn en hoge erfelijke belastingen voorhanden zijn, een nieuwe kracht ontwikkelen en het probleem van de opstuwing wordt toenemend oorzakelijk tegengegaan.

Er bestaan zeer veel oefeningen, zoals bijvoorbeeld de staande en zelfs de liggende driehoekshoudingen, die een gelijkaardige dynamiserende, ruimte scheppende, stofwisselingsvreugdevol karakter vertonen en indirect tegen stuwingsverschijnselen een werkzame discipline representeren. Deze zouden met verdere aspecten in een volgend artikel beschreven moeten worden.

Varices (spataders) moet men van diepe beenadertromboses onderscheiden. Deze diepe beenadertrombose is een ernstig ziektebeeld en heeft een onmiddellijke doktersbehandeling nodig. Ze is dikwijls niet zichtbaar en treed volledig onafhankelijk van varices op.

Tromboflebitis beschrijft een aderontsteking, die normaal gezien pijnlijk is en enkel onder bepaalde voorwaarden oefeningen toelaat. Het stuwingsverschijnsel overweegt echter ook bij deze ontstekende reactie.

Dikwijls vertonen de benen zonder varices na een gedane inspanning of na een lange autoritten stuwingen. Een fundamentele dynamisering van het middelste deel van de stofwisselingsregio of van het zogenaamde derde energiecentrum is zeer aan te bevelen.